De 2e Biënnale vindt plaats van 10 juli t/m 15 augustus 2021 en duurt vijf weken en zes weekenden. Bekende kunstenaars en jong talent uit binnen- en buitenland zijn uitgenodigd hun werk te presenteren of nieuw werk voor deze biënnale te maken. De expositie vindt plaats in delen van de kloostergebouwen, de kloostertuinen, de kloosterkerken en in andere monumentale gebouwen van de Heilige Driehoek.

De helft van de getoonde werken is bestaand werk, de andere helft is nieuw werk dat speciaal voor deze Biënnale – en de plek – gemaakt wordt.

De curatoren

‘De expositie speelt zich af in een spirituele, betekenisvolle omgeving: monumentale kloosters waar het kloosterleven nog dagelijks wordt geleefd, met verstilde binnenruimtes en een weids en gedifferentieerd landschap eromheen. Dat is vóór alles ons vertrekpunt: We kunnen niet anders dan werken vanuit respect voor de sfeer in de kloosters en de omgeving. We zoeken daarom niet het conflict, maar juist de verbinding die nieuwe relaties en inzichten helpt ontstaan. Ook daarmee geven we vorm aan het thema Hoop.

In totaal hebben we zo’n 20 kunstenaars benaderd en gelukkig hebben zij positief gereageerd op onze uitnodiging. Van enkelen zal de bijdrage een bruikleen betreffen van een bestaand werk waaraan wij direct moesten denken vanwege de gegeven ruimte, maar de meesten maken een nieuw werk voor, uitgedaagd door of geïnspireerd op, een specifieke plek in het gebied.

We volgen hieronder de route die de bezoeker straks aflegt vanaf de parking in het weiland aan de Monnikendreef via de landerijen en de Kloosterhoeve van de Paulusabdij, over de lommerrijke Kloosterdreef naar St. Catharinadal, met presentaties in het gastenverblijf, de kapel en een verborgen binnenplaatsje en verder, naar recent aan het project toegevoegde locaties aan de rand van de wijngaarden die dit klooster omringen’.

Route

De curatoren nemen ons mee in hun artistieke visie die in hoofdlijnen de route volgt die de bezoeker straks ook aflegt vanaf de parking aan de Monnikendreef.

Sint-Paulsuabdij

Het buitengebied van de Sint-Paulusabdij is van oudsher een boerengebied. Voor de jonge Vlaamse kunstenaar Leendert van Accoleyen (BE) zijn bomen een geliefd materiaal. Een omgevallen exemplaar lijkt zich weer te willen oprichten in zijn hemelbestormende sculptuur Transport naar Mars waarmee de bezoeker bij de start van zijn bezoek wordt begroet. 

Joost Conijn (NL) draagt in zijn werk steeds creatieve low tech oplossingen aan voor problemen in het alledaagse en minder alledaagse leven. Tussen de bomen bij de Paulusabdij zweeft zijn zelfgebouwde oranje vliegtuig. In de fruitbewaarplaats van het klooster tonen we zijn film Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa en Dzoel-kifl uit 2004. Ruim een jaar lang volgde de kunstenaar zijn buurkinderen op een gekraakt haventerrein in Amsterdam-West, waar ze opgroeien in totale vrijheid. De film is een lofzang op de ‘homo ludens’ (spelende mens) en het verzet tegen de inkapseling van het individu door de maatschappij. Tegelijkertijd werpt het vragen op over de houdbaarheid van deze alternatieve idealen.

Voor het speelveldje ertegenover hebben we Maarten Baas (NL) gevraagd om een oplossing te bedenken voor de versleten goals die er nu staan. Zijn voorstel is even simpel als poëtisch: het dode hout van de oude doelpalen vervangen door een levende variant. De staanders aan weerskanten van het doel worden nu gevormd door jonge bomen die nog een heel leven voor zich hebben. De titel Growing goals is een aanduiding van zowel gedreven ambitie als van het groeiende inzicht dat past bij de menselijke ontwikkeling.

Maria Roosen (NL) heeft een voorstel gedaan om de afrastering van het naastgelegen weiland op andere wijze vorm te geven. Nu worden de koeien daar nog gewaarschuwd voor het prikkeldraad door er stroken landbouwplastic aan vast te knopen. 

Iets verderop, in de monumentale schuur van de kloosterhoeve, presenteren we, hoog tussen de dakspanten, Globalloon/ Citoyens du Monde van Meschac Gaba (BJ/NL). Samengesteld uit onderdelen van honderden nationale vlaggen, geeft deze alternatieve versie van de wereldbol een indrukwekkend beeld van de hoop op en noodzaak van saamhorigheid. Dat de wereld in essentie grenzeloos is werd tijdens de Corona-pandemie maar weer eens indringend aan ons allen duidelijk gemaakt. 

Tegenover de speeltuin staat een gebouwtje met een trapgevel, waarin een van de intieme videoportretten te zien is die Martin en Inge Riebeek (NL) maken onder de noemer: The Essential. Voor deze tentoonstelling maken de kunstenaars ook enkele nieuwe portretten waarin een band wordt gelegd met Oosterhout en de kloosters, waarin ook persoonlijke ervaringen met de pandemie aan de orde komen. De bezoekers van de Biënnale zullen hun werk ook nog op een andere plek in de Heilige Driehoek tegenkomen.

Kloosterdreef

Als we het terrein van het eerste klooster verlaten en oversteken naar de Kloosterdreef, lopen we langs een driehoekig graslandje dat grenst aan een vrijplaats waar buurtbewoners wat dieren houden in kleine hokken en rennen. Dit is de locatie voor het werk van Tom Claassen (NL) die als beeldhouwer met allerlei materialen uit de voeten kan. Hij liet zich door de katholieke omgeving van de Heilige Driehoek inspireren tot voor hem nieuwe vormen. Bij het thema hoop denkt hij aan de vrije blijheid op een zomerse dag, liggend in het gras, kijkend naar tere bloemblaadjes die door de zon worden beroerd.

Voor de prachtige bomenlaan die de kloosters met elkaar verbindt hebben we Job Koelewijn (NL) gevraagd een geluidsinstallatie te ontwikkelen die de bezoekers aanspreekt en meevoert van abdij naar abdij, zodat ook de wandeling zelf deel wordt van de ervaring die wij hen willen bieden.

Sint-Catharinadal

Ietwat verborgen gesitueerd naast het poortgebouw van dit klooster, ligt een door rododendrons en oude bomen omzoomd plantsoen, waar Maria Blaisse (NL) een groot bamboepaviljoen zal bouwen. Het werk is gebaseerd op de oloïde, een geometrische vorm die veel wordt toegepast in de waterzuivering. Het transparante paviljoen oogt kwetsbaar maar is toch stevig en ruimtebepalend. 

In de kapel van het klooster komen twee albasten sculpturen van Anish Kapoor (IN/GB) te staan. In deze recente werken, die zo diep zijn uitgekapt dat ze deels transparant zijn, heeft de kunstenaar de magie van -en de hoop op- nieuw leven vormgegeven. Het licht dat door de hoge ramen van de kapel binnenvalt zal de zinnelijke ervaring van deze beelden ongetwijfeld versterken.

Marc Mulders (NL) toont hier een serie schilderijen met collages, geïnspireerd op zowel de christelijke als islamitische boekverluchtiging, een ambacht dat ook door de zusters in Catharinadal eeuwenlang beoefend werd. 

Na de kapel begeven we ons naar het plein direct voor de abdij met een nieuwe, meer dan menshoge sculptuur van Maria Roosen (NL) waarvoor zij zich liet inspireren door de historische figuur van Maria Magdalena. In dit beeld speelt zij met de groeivormen van het gebruikte materiaal (hout) en verwijzingen naar het lange, golvende haar van deze heilige.

Via een kleine deur krijgen we daarna toegang tot een verscholen binnenplaats. Aan het plafond van de ruimte die daarbij gepasseerd wordt hangen enkele kleurige ballonsculpturen van Jeppe Hein (Denemarken). Op de binnenplaats zelf bevindt zich een oude put waarvoor Jelle Korevaar (NL) een speels kinetisch werk heeft ontwikkeld, waarin kiemkracht en groei een belangrijke rol spelen.  

In de vleugel aan de andere kant van het voorplein bevinden zich enkele ruimtes waar de zusters gasten kunnen ontvangen. In de kleine ontvangstkamer is een installatie met oude uurwerken te zien waarvoor Guido Geelen (NL)  zich liet inspireren door de Comtoise klok die al in deze ruimte aanwezig was. De ernaast gelegen grote eetzaal leent zich voor een installatie van Job Koelewijn (NL) waarin de teksten van beroemde dichters beeldend vorm krijgen.

Catherine’s room van Bill Viola (VS), waarin we getuige zijn van de bijna rituele dagindeling van een wat oudere vrouw, is een geliefd werk uit de collectie van Museum De Pont dat een plaats krijgt in de kleine eetkamer. 

De bezoeker wandelt verder langs de moestuin van het klooster en door een deel van de uitgestrekte wijngaarden die St. Catharinadal omgeven. Op een nog nader te bepalen plek in dit buiten de muren van het klooster gelegen gebied zal een grote sculptuur te zien zijn van Peter Buggenhout (B) dat in dialoog gaat met zijn directe omgeving.

Op het aan de Leijsenstraat gelegen weiland worden twee grote installaties ondergebracht. Leendert van Accolyen (BE) heeft een ambitieus plan ingediend waarin een vrachtwagen met oplegger wordt ingezet als troostrijke metafoor voor de vluchtelingenproblematiek van deze tijd. Van Martin en Inge Riebeek (NL), die we eerder tegenkwamen bij de St. Paulus-Abdij, hebben ook een hedendaags transportmiddel ingezet (de zeecontainer) als behuizing voor hun indringende videoportretten.

De wandeling voert ons uiteindelijk naar enkele boerderijen op de kruising met de Leijsendwarsstraat. Hier wordt de tentoonstelling voortgezet op particulier terrein. In een monumentale, rietgedekte Vlaamse schuur is het videowerk Mall of Europe van Emma van der Put (NL) te zien, die ze opnam in de multiculturele Brusselse wijk de Heizel. In dit werk steken nieuwe toekomstplannen schril af tegen het optimisme en de hoopvolle verwachtingen uit de jaren vijftig. 

In de tegenover liggende oude koeienstal vertonen we de film De Kroon in een installatie van de jonge kunststudenten Robin Ramos en Kymani Ceder (NL). Wat voor de makers begon als een project over ‘natural black hair’ groeide uit tot een poëtische ode aan Afro-Nederlanders die trots zijn op hun roots. 

Via de Kloosterdreef keert de bezoeker terug bij de Paulusabdij waar men de kerk binnengaat. Op de sobere voorgevel is het neonwerk UP van Sef Peeters (NL) te zien, dat een bijzondere relatie aangaat met de contemplatieve sfeer van deze plek. 

In de kerk zelf zal de jonge kunstenaar Juliette Minchin (FR) een nieuwe versie maken van een bestaand werk waarin kaarslicht een verrassende toepassing krijgt: La veillée au candélou.

In de zijbeuk van de kerk zijn op een reeks kleine altaren de Martyrs van Bill Viola (VS) te zien, een kleinere versie van het grote videowerk dat hij in opdracht maakte voor de St. Pauls kathedraal in Londen.  Een nieuw schilderij van Robert Zandvliet (NL), Crucifix, krijgt een plaats in het koor achter het altaar en aan weerskanten daarvan komen twee imposante beelden van Berlinde De Bruyckere (B). Deze Engelen zijn een nieuw thema in haar werk dat te maken heeft met het isolatieregime waartoe het coronavirus ons heeft veroordeeld; “Uit dat ijle gevoel van isolatie en eenzaamheid zijn de engelen tevoorschijn gekomen.” 

Men verlaat de kerk via de naastgelegen kloostergang, waar een groot werk van de jonge schilder Rabi Koria (SY/NL) te zien is, waarin de Syrische cultuur wordt verbonden met de onze. Honderden handbeschilderde tegels liggen aaneengesloten over vrijwel de volledige lengte van de gang en suggereren een rivier die twee kanten op lijkt te stromen. De tijd heeft hier geen begin en geen einde, alles is vloeiend en oneindig.

Programma van activiteiten

Voorafgaand en gedurende de vijf weken van de Biënnale vinden bovendien regelmatig gesprekken of lezingen plaats van en met de betrokken kunstenaars en curatoren. Enerzijds om de bewoners van de kloosters en de ruim 150 vrijwilligers van de stichting te betrekken bij het project, anderzijds om een breed publiek te informeren over het ontstaansproces van de tentoonstelling.