De 2e Biënnale vindt plaats van 10 juli t/m 15 augustus 2021 en duurt vijf weken en zes weekenden. Bekende kunstenaars en jong talent uit binnen- en buitenland zijn uitgenodigd hun werk te presenteren of nieuw werk voor deze biënnale te maken. De expositie vindt plaats in delen van de kloostergebouwen, de kloostertuinen, de kloosterkerken en in andere monumentale gebouwen van de Heilige Driehoek.

De helft van de getoonde werken is bestaand werk, de andere helft is nieuw werk dat speciaal voor deze Biënnale – en de plek – gemaakt wordt.

De curatoren

‘De expositie speelt zich af in een spirituele, betekenisvolle omgeving: monumentale kloosters waar het kloosterleven nog dagelijks wordt geleefd, met verstilde binnenruimtes en een weids en gedifferentieerd landschap eromheen. Dat is vóór alles ons vertrekpunt: We kunnen niet anders dan werken vanuit respect voor de sfeer in de kloosters en de omgeving. We zoeken daarom niet het conflict, maar juist de verbinding die nieuwe relaties en inzichten helpt ontstaan. Ook daarmee geven we vorm aan het thema Hoop. Het een uitdaging om te werken met de gegeven ruimtes en deze zó te benaderen dat de geëxposeerde kunst en de locaties een symbiotische relatie aangaan.

In totaal hebben we zo’n 20 kunstenaars benaderd en gelukkig hebben zij positief gereageerd op onze uitnodiging. Van enkelen zal de bijdrage een bruikleen betreffen van een bestaand werk waaraan wij direct moesten denken vanwege de gegeven ruimte, maar de meesten maken een nieuw werk voor, uitgedaagd door of geïnspireerd op, een specifieke plek in het gebied.

We volgen hieronder de route die de bezoeker straks aflegt vanaf de parking in het weiland aan de Monnikendreef via de landerijen en de Kloosterhoeve van de Paulusabdij, over de lommerrijke Kloosterdreef naar St. Catharinadal, met presentaties in het gastenverblijf, de kapel en een verborgen binnenplaatsje en verder, naar recent aan het project toegevoegde locaties aan de rand van de wijngaarden die dit klooster omringen’.

Route

De curatoren nemen ons mee op de route die de bezoeker straks ook aflegt vanaf de parking aan de Monnikendreef.

Het buitengebied van de Sint-Paulusabdij is van oudsher een boerengebied. Voor de jonge Vlaamse kunstenaar Leendert van Accoleyen (BE) zijn bomen een geliefd materiaal. Een omgevallen exemplaar lijkt zich weer te willen oprichten in zijn hemelbestormende sculptuur Transport naar Mars waarmee de bezoeker bij de start van zijn bezoek wordt begroet. 

Joost Conijn (NL) draagt in zijn werk steeds creatieve low tech oplossingen aan voor problemen in het alledaagse en minder alledaagse leven. Tussen de bomen bij de Paulusabdij zweeft zijn zelfgebouwde oranje vliegtuig. In de fruitbewaarplaats van het klooster tonen we zijn film Siddieqa, Firdaus, Abdallah, Soelayman, Moestafa, Hawwa en Dzoel-kifl uit 2004. Ruim een jaar lang volgde de kunstenaar zijn buurkinderen op een gekraakt haventerrein in Amsterdam-West, waar ze opgroeien in totale vrijheid. De film is een lofzang op de ‘homo ludens’ (spelende mens) en het verzet tegen de inkapseling van het individu door de maatschappij. Tegelijkertijd werpt het vragen op over de houdbaarheid van deze alternatieve idealen.

Voor het speelveldje ertegenover hebben we de zogenaamde auteur-designer Maarten Baas (NL) gevraagd om een oplossing te bedenken voor de versleten goals die er nu staan. 

Maria Roosen (NL) heeft een voorstel gedaan om de afrastering van het naastgelegen weiland op andere wijze vorm te geven. Nu worden de koeien daar nog gewaarschuwd voor het prikkeldraad door er stroken landbouwplastic aan vast te knopen. 

Iets verderop, in de monumentale schuur van de kloosterhoeve, presenteren we, hoog tussen de dakspanten, Globalloon/ Citoyens du Monde van Meschac Gaba (BJ/NL). Samengesteld uit onderdelen van honderden nationale vlaggen, geeft deze alternatieve versie van de wereldbol een indrukwekkend beeld van de hoop op en noodzaak van saamhorigheid. Dat de wereld in essentie grenzeloos is werd tijdens de Corona-pandemie maar weer eens indringend aan ons allen duidelijk gemaakt. 

In deze omgeving wordt naast een aantal nieuwe fotowerken ook het videowerk Mall of Europe van Emma van der Put (NL) vertoond, die ze opnam in de Brusselse wijk de Heizel. In dit werk steken nieuwe toekomstplannen schril af tegen het optimisme en de hoopvolle verwachtingen uit de jaren vijftig.

Kloosterdreef

Als we het terrein van het eerste klooster verlaten en oversteken naar de Kloosterdreef, lopen we langs een driehoekig graslandje dat grenst aan een vrijplaats waar buurtbewoners wat dieren houden in kleine hokken en rennen. Dit is de locatie voor het werk van Tom Claassen (NL) die als beeldhouwer met allerlei materialen uit de voeten kan. Hij liet zich door de katholieke omgeving van de Heilige Driehoek inspireren tot voor hem nieuwe vormen. Bij het thema hoop denkt hij aan de vrije blijheid op een zomerse dag, liggend in het gras, kijkend naar tere bloemblaadjes die door de zon worden beroerd.

Voor de prachtige bomenlaan die de kloosters met elkaar verbindt hebben we Job Koelewijn (NL) gevraagd een geluidsinstallatie te ontwikkelen die de bezoekers aanspreekt en meevoert van abdij naar abdij, zodat ook de wandeling zelf deel wordt van de ervaring die wij hen willen bieden.

Sint-Catharinadal

etwat verborgen gesitueerd naast het poortgebouw van dit klooster, ligt een door rododendrons en oude bomen omzoomd plantsoen, waar Maria Blaisse (NL) een groot bamboepaviljoen zal bouwen. Het werk is gebaseerd op de oloïde, een geometrische vorm die veel wordt toegepast in de waterzuivering. Het paviljoen is transparant en oogt kwetsbaar maar is toch stevig en ruimtebepalend. In de bomen zelf is een werk voorzien van Berlinde De Bruyckere (B). De hierin toegepaste klassieke wollen dekens roepen gevoelens van warmte en geborgenheid op, maar ook van vervreemding en ontheemd zijn.

Op het plein direct voor de abdij komt een nieuwe, meer dan menshoge sculptuur van Maria Roosen (NL) waarvoor zij zich laat inspireren door de historische figuur van Maria Magdalena. In dit beeld speelt zij met de groeivormen van het gebruikte materiaal (hout) en verwijzingen naar het lange, golvende haar van deze heilige.

Voor de kleine ontvangstkamer ontwerpt Guido Geelen (NL) een artistieke ingreep, geïnspireerd door en gebruik makend van de aanwezige inrichting, in het bijzonder de Comtoise klok. De ernaast gelegen grote eetzaal leent zich voor een grotere lichtinstallatie van Job Koelewijn waarin de teksten van beroemde dichters nadrukkelijk en beeldend vorm krijgen. Catherine’s room van Bill Viola (VS), waarin we getuige zijn van de bijna rituele dagindeling van een wat oudere vrouw, is een geliefd werk uit de collectie van Museum De Pont dat in de kleine eetkamer geplaatst wordt.

In de kapel van het klooster komen enkele albasten sculpturen van Anish Kapoor (IN/GB) te staan. In deze recente werken, die zo diep zijn uitgekapt dat ze deels transparant zijn, heeft de kunstenaar de magie van -en de hoop op- nieuw leven vormgegeven. Het licht dat door de hoge ramen van de kapel binnenvalt zal de zinnelijke ervaring van deze beelden ongetwijfeld versterken.  

Marc Mulders (NL) toont hier een serie schilderijen met collages, geïnspireerd op zowel de christelijke als islamitische boekverluchtiging, een ambacht dat ook door de zusters in Catharinadal eeuwenlang beoefend werd. 

Jelle Korevaar (NL) ontwikkelt een kinetisch werk dat geplaatst wordt in een oude put op een verscholen binnenplaats naast de kapel, waarin op poëtische wijze kiemkracht en groei een belangrijke rol spelen.  

De bezoeker wandelt verder langs de moestuin van het klooster en door een deel van de uitgestrekte wijngaarden die St. Catharinadal omgeven. Met Peter Buggenhout (B) zijn we in gesprek over een bijdrage in dit buitengebied. 

Uiteindelijk voert de wandeling naar enkele boerderijen aan de Leijsenstraat. Hier wordt de tentoonstelling voortgezet op particulier terrein. In een monumentale, rietgedekte Vlaamse schuur willen we een tweede installatie van Berlinde De Bruyckere (B) presenteren. In de er tegenover liggende oude koeienstal vertonen we de film De Kroon in een installatie van de jonge kunststudenten Robin Ramos en Kymani Ceder (NL). Wat voor de makers begon als een project over natural black hair, groeide uit tot een poëtische ode aan Afro-Nederlanders die trots zijn op hun roots. 

Het naastgelegen weiland leent zich uitermate voor een grote installatie van Leendert van Accolyen waarin een vrachtwagen met oplegger wordt ingezet als troostrijke metafoor voor de vluchtelingenproblematiek van deze tijd. 

Via de Kloosterdreef keert de bezoeker uiteindelijk terug bij de Paulusabdij waar men de kerk binnengaat. Hier zal de jonge kunstenaar Juliette Minchin (FR) een nieuwe versie maken van een bestaand werk waarin kaarslicht een verrassende toepassing krijgt: La veillée au candélou.

In een zijbeuk van de kerk, waar vijf kleine altaren zijn geplaatst, programmeren we het videowerk Martyrs van Bill Viola (VS). Een nieuw schilderij van Robert Zandvliet (NL), Crucifix, krijgt een plaats in het koor achter het altaar. Aan weerskanten daarvan is het neonwerk UP van Sef Peeters (NL) te zien, dat een bijzondere relatie aangaat met de contemplatieve sfeer van deze plek. 

Men verlaat de kerk via de naastgelegen kloostergang, waar een indrukwekkend werk van de jonge schilder Rabi Koria (SY/NL) te zien is, waarin de Syrische cultuur wordt verbonden met de onze. Honderden handbeschilderde tegels liggen aaneengesloten over vrijwel de volledige lengte van de gang en suggereren een rivier die twee kanten op lijkt te stromen. De tijd heeft hier geen begin en geen einde, alles is vloeiend en oneindig.

Programma van activiteiten

Het thema van deze Biënnale krijgt verder vorm in een activiteitenprogramma. Voor dit programma vol muziek, dans, poëzie en film werken we met verschillende partijen waaronder November Music en Akademie St. Joost. 

Voorafgaand en gedurende de vijf weken van de Biënnale vinden bovendien regelmatig gesprekken of lezingen plaats van en met de betrokken kunstenaars en curatoren. Enerzijds om de bewoners van de kloosters en de ruim 150 vrijwilligers van de stichting te betrekken bij het project, anderzijds om een breed publiek te informeren over het ontstaansproces van de tentoonstelling.