Het bestuur van de stichting Kunst in de Heilige Driehoek in Oosterhout koos er in 2016 voor om de eerste drie edities van de h3h biënnale (voorheen Biënnale Kunst in de Heilige Driehoek) als thema elk een van de christelijke deugden Geloof, Hoop en Liefde mee te geven. De tentoonstellingen sluiten daarmee aan bij de religieuze omgeving waarin ze plaatsvinden, zonder direct religieus van aard te willen zijn.
De eerste biënnale, met het thema Liefde, vond plaats in 2017 en werd samengesteld door curator Guus van den Hout, voormalig directeur van het Catharijneconvent. Voor Hoop, de tweede editie, werden Rebecca Nelemans en Hendrik Driessen, als curatoren aangesteld. De tentoonstelling werd vanwege een jubileum en een verbouwing bij twee van de betrokken kloosters van 2019 naar het jaar erna verschoven, maar kon door de Corona pandemie uiteindelijk pas in de zomer van 2021 plaatsvinden.
Artistieke visie op het thema geloof
De curatoren Rebecca Nelemans en Hendrik Driessen: ‘Al tijdens deze editie spraken we in het team over het thema voor de volgende biënnale, vooral omdat we de volgende curatoren niet benijdden en bezig waren met de gedachte hoe wij onze ervaringen het beste aan hen konden overdragen. Het thema Geloof heeft immers totaal andere en complexere connotaties dan Hoop of Liefde. In onze gesprekken, ook die met het bestuur waarin we de tentoonstelling evalueerden, kwam al snel naar voren dat het een goed idee zou zijn als wij ook de derde editie van de biënnale voor onze rekening zouden nemen. Zo kon de met de kloosterlingen opgebouwde band verder worden versterkt en de nog jonge organisatie zich wat beter ‘settelen’ alvorens zich op een nieuwe reeks biënnales te richten, met andere, jongere curatoren.
Verder pratende over het thema kwamen we al snel uit bij de oorspronkelijke betekenis van het begrip geloof, dat van vertrouwen en overtuiging. Het Nederlandse woord is een vertaling van het Griekse zelfstandig naamwoord pistis, met de fundamentele betekenis van ’trouw, vertrouwen’. Het bijbehorende werkwoord is pisteuo, ‘ik ben trouw, ik vertrouw’. Oorspronkelijk bedoeld was: ‘Ik vertrouw op …, ik bind mijn bestaan …, ik ben trouw aan …’.
Het Latijnse woord credere is direct verwant aan de oude Indo-germaanse wortel sraddha-(‘geloven’ in de zin van: elke handeling die wordt uitgevoerd met oprechtheid en absoluut vertrouwen). De componenten waaruit credere is samengesteld: ‘cor’ en ‘dare’ betekenen ‘hart’ en ‘zetten, plaatsen, leggen’, dus samengevoegd zoiets als ‘legt zijn hart op iets’ of ‘geeft zijn hart aan’. Geloof heeft in die zin -naast vertrouwen en overtuiging- alles te maken met passie en compassie.
Ook tijdens de voorbereidingen van deze derde editie was er sprake van sterk veranderende maatschappelijke omstandigheden. Nu we met Covid hebben leren leven en de angst voor een volgende pandemie minder is geworden, werden we geconfronteerd met een oorlog aan de grenzen van Europa. En naast die oorlog hebben we met nog veel meer ontwrichtende zaken te maken, zoals de klimaatproblematiek, of allesverwoestende aardbevingen in Turkije en Syrië. We leven bovendien in een tijd waarin verschillende ‘waarheden’ naast elkaar bestaan en de vrije journalistiek en democratische beginselen steeds meer onder vuur liggen. Begrippen als geloof, hoop en liefde krijgen hierdoor opnieuw en breder betekenis.
Geloof en kunst
Geloof helpt ons zin te geven aan ons leven en om te gaan met het onvermijdelijke einde daarvan. Geloof handelt over beroering, geraakt worden door een dieper besef of gewoonweg over verrukking. Kunst verruimt onze blik en helpt mensen opener en meer onbevangen naar de wereld te kijken. Kunstenaars werken vanuit een vertrouwen en een overtuiging (‘met het hart erop’) en proberen met hun verbeeldingskracht grip te krijgen op de wereld om ons heen.
Locaties en deelnemende kunstenaars – streven naar symbiose
De keuze voor de kunstenaars voor de derde h3h biënnale was gebaseerd op de betekenis en invulling van het begrip Geloof zoals hierboven beschreven. Daarnaast speelde de omgeving van de drie kloosters een grote rol. De h3h biënnale in Oosterhout is immers geen museale tentoonstelling. Wij hechtten veel waarde aan de verbinding die de kunstenaars met hun werk weten aan te gaan met een specifieke ruimte binnen het kloostergebied. Naast de invulling van het thema was de symbiose die kan ontstaan tussen het werk en de plek, leidend bij onze keuze voor de kunstenaars.’