In de videowerken van Bill Viola rekt de tijd zich uit. Een stap, een ontmoeting, een aanraking, een moment van pijn of ontzetting: hij laat het zo sterk vertraagd zien dat wat normaal bijna onopgemerkt voorbij gaat en grote intensiteit en betekenis krijgt. Steeds draait het in zijn werk om de reflectie op wezenlijke menselijke ervaringen. Hoe gaan we om met het miraculeuze? Met datgene wat boven ons begrip, onze waarneming uitstijgt en waar we geen vat op hebben? Geïnspireerd door zowel christelijke symboliek als het Japanse Zenboeddhisme laat hij de mens zien in al zijn kwetsbaarheid en innerlijke kracht.

 

Catherine’s Room (2001)

Op dit uit vijf panelen bestaande videowerk voert een vrouw een reeks eenvoudige, soms rituele handelingen uit, verspreid over verschillende momenten van de dag. In de ochtend doet ze yogaoefeningen en eet ze een appel. ’s Middags verstelt ze kleding en bij het vallen van de avond schrijft ze aan haar bureau. ’s Avonds steekt ze tientallen kaarsen aan en op het laatste, vijfde scherm ligt ze in bed. Het verloop van de tijd krijgt een extra dimensie doordat de boomtak die door het venster te zien is steeds een ander seizoen suggereert. Niet alleen het verloop van een dag, ook het menselijk leven is verbonden met de cycli van de natuur.

In Siena zag Bill Viola ooit een altaarstuk van Andrea di Bartolo uit 1394-1398 met onder het middenpaneel een predella, een strook van verhalende afbeeldingen, met scènes uit het leven van de heilige Catharina. Die vijf schilderijtjes vormden een inspiratiebron voor Catherine’s Room. Viola maakt vaker videowerken die uit vijf delen bestaan. Het getal vijf heeft, in tegenstelling tot drie en zeven, in de christelijke traditie geen speciale betekenis. In het boeddhisme echter komt het getal vijf wel veelvuldig voor. Bijvoorbeeld in de vijf Skandha’s, de constituerende elementen van alles wat bestaat: vorm, gewaarwording, perceptie, intentie en aandacht. Ook veel leerregels en rituelen zijn georganiseerd rond het getal vijf. Viola woonde een tijd in Japan en werd behalve door de christelijke ook door de boeddhistische spiritualiteit en visuele cultuur beïnvloed.

 

Martyrs (Earth, Air, Fire, Water) 2014

In de kleine altaarnissen van de Sint Paulusabdij zagen we vier mensen die elk worden onderworpen aan een van de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. De confrontatie tussen deze ‘martelaren’ en de overweldigende natuurkrachten kunnen gezien worden als symbool voor de persoonlijke zoektocht en de innerlijke gevechten die ieder mens in zijn leven moet aangaan. Het werk is een variant op de video-installatie die Viola in 2014 maakte voor de St Paul’s Cathedral in Londen. Hij reageerde daarmee op een fresco over het martelaarschap van Paulus dat zich in die kathedraal bevindt. De vraag die hij zichzelf en de kijker stelt is: waarvoor zou jij je leven willen geven? Voor welk ideaal, voor welk hoger doel?